Để phục vụ công tác quản lý nhà nước trong các lĩnh vực của đời sống xã hội, một cá nhân từ khi sinh ra đến khi trưởng thành có thể được cấp rất nhiều loại giấy tờ như: Giấy khai sinh, Chứng minh/Căn cước công dân, Sổ hộ khẩu, Học bạ, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, Giấy chứng nhận kết hôn hoặc các văn bằng, chứng chỉ khác... Những giấy tờ này thể hiện thông tin về nhân thân, nơi cư trú, tình trạng hôn nhân, các mối quan hệ gia đình... và có ý nghĩa trong việc cung cấp, xác định danh tính, nhân thân của một người.
Tuy nhiên, trong quá trình quản lý cơ sở dữ liệu của các cơ quan có thẩm quyền, xuất phát từ việc kê khai, nhập liệu hay việc lưu trữ trong từng thời kỳ, giai đoạn lịch sử khác nhau mà thông tin về ngày tháng năm sinh, nơi sinh, quê quán, họ tên và các thông tin khác... của công dân có sự sai lệch, không thống nhất với nhau. Do đó trên thực tế hiện nay, tồn tại một số trường hợp công dân có thông tin cá nhân trong các loại giấy tờ như: Chứng minh/Căn cước công dân, Sổ hộ khẩu, Học bạ, các bằng cấp khác... không thống nhất với Giấy khai sinh, Sổ hộ tịch.
Đối với những trường hợp này, tại Điều 6 Nghị định số 123/2015/NĐ-CP ngày 15/11/2015 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Hộ tịch đã quy định rõ: Giấy khai sinh là giấy tờ hộ tịch gốc của cá nhân, mọi hồ sơ, giấy tờ của cá nhân có nội dung về họ, chữ đệm, tên; ngày, tháng, năm sinh; giới tính; dân tộc; quốc tịch; quê quán; quan hệ cha, mẹ, con phải phù hợp với Giấy khai sinh của người đó. Trường hợp nội dung trong hồ sơ, giấy tờ cá nhân khác với nội dung trong Giấy khai sinh của người đó thì Thủ trưởng cơ quan, tổ chức quản lý hồ sơ hoặc cấp giấy tờ có trách nhiệm điều chỉnh hồ sơ, giấy tờ theo đúng nội dung trong Giấy khai sinh.
Đồng thời, Luật Hộ tịch 2014 cũng quy định, cải chính hộ tịch là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền sửa đổi những thông tin hộ tịch của cá nhân trong trường hợp có sai sót khi đăng ký hộ tịch. Sai sót trong đăng ký hộ tịch ở đây được hiểu là sai sót của người đi đăng ký hộ tịch hoặc sai sót của cơ quan đăng ký hộ tịch, người có sai sót trong đăng ký hộ tịch phải nhận lỗi về hành vi đã gây ra và trong trường hợp cần thiết phải có giấy tờ, tài liệu làm cơ sở cho việc cải chính hộ tịch.
Mặc dù pháp luật đã có quy định hết sức cụ thể như thế, tuy nhiên, xuất phát từ tâm lý e ngại khi phải điều chỉnh hàng loạt các giấy tờ nêu trên theo Giấy khai sinh/Sổ đăng ký khai sinh mà nhiều trường hợp đã lựa chọn việc "cải chính" Giấy/Sổ đăng ký khai sinh để không phải điều chỉnh các giấy tờ khác, trong khi việc đăng ký khai sinh đã được thực hiện đúng với quy định của pháp luật về hộ tịch (không có sai sót xảy ra).
Đây là tình trạng vi phạm pháp luật trong công tác hộ tịch khá phổ biến và để lại nhiều hệ lụy cho người dân cũng như các cơ quan đăng ký hộ tịch. Ngoài ra, một số đối tượng còn lợi dụng việc cải chính theo thông tin sai lệch nhằm mục đích trục lợi bảo hiểm xã hội, giải quyết các chế độ về lương hưu, nhận trợ cấp, sai lệch tuổi tác để tiếp tục làm việc, thay đổi thông tin nhân thân để trốn tránh trách nhiệm hình sự hoặc các mục đích trái pháp luật khác...
Để khắc phục tình trạng người dân yêu cầu cải chính thông tin hộ tịch một cách tùy tiện (đặc biệt là cải chính ngày, tháng, năm sinh) nhằm "hợp thức hóa" với các giấy tờ khác mà không có cơ sở cải chính, xảy ra tại một số địa phương, theo quan điểm của tác giả, công chức thực hiện công tác tư pháp hộ tịch tại các địa phương cần kiên quyết từ chối việc cải chính đối với các yêu cầu nêu trên khi không chứng minh được yếu tố sai sót trong quá trình đăng ký hộ tịch.
Thiết nghĩ, trong thời gian tới, công chức thực hiện công tác tư pháp - hộ tịch địa phương cần tăng cường hơn nữa trách nhiệm trong việc giải thích cho người dân hiểu rõ giá trị pháp lý của Giấy khai sinh, những ảnh hưởng đến quyền, lợi ích của công dân và những người có liên quan trong việc yêu cầu cải chính thông tin hộ tịch mà không có cơ sở xác định được yếu tố sai sót trong quá trình đăng ký, qua đó đảm bảo cho công tác quản lý nhà nước ngày càng chặt chẽ, thống nhất và đồng bộ hơn, đồng thời nâng cao được vai trò, uy tín của cơ quan quản lý nhà nước về hộ tịch./.

Xuyên Kỳ (sotuphapqnam.gov.vn)