Bàn về khái niệm “văn bản quy phạm pháp luật”

1. Các đặc trưng cơ bản của văn bản quy phạm pháp luật theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 và những “kiểm chứng” qua thực tế

Rối trong áp dụng văn bản

Thời hiệu áp dụng văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) có ý nghĩa quan trọng trong quá trình thực thi pháp luật. Việc áp dụng đúng nguyên tắc, phù hợp sẽ dẫn đến kết quả xử lý công việc được chính xác và ngược lại. Tuy nhiên, có một thực tế là cùng một vấn đề được quy định tai hai văn bản khác nhau và có những quy định không giống nhau về thời hiệu áp dụng văn bản.

Tiêu chí nhận diện văn bản

Điều 5 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) quy định, một trong những nguyên tắc ban hành VBQPPL là phải bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và thống nhất trong hệ thống pháp luật. Các căn cứ này được hướng dẫn tại Nghị định số 34 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Ban hành VBQPPL.

Không giới hạn những vấn đề luật giao

Mặc dù Bộ Tư pháp đã nhiều lần có văn bản hướng dẫn về thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp huyện, xã, tuy nhiên đây vẫn là điểm vướng nhất trong quá trình thực hiện Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Trao đổi về hình thức ngưng hiệu lực một phần hoặc toàn bộ văn bản khi xử lý văn bản

Một trong các nguyên tắc rà soát văn bản được quy định tại Nghị định số 34/2016/NĐ-CP ngày 14/5/2016 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sau đây gọi tắt là Nghị định số 34/2016/NĐ-CP), đó là: “Việc rà soát văn bản phải được tiến hành thường xuyên, ngay khi có căn cứ rà soát; không bỏ sót văn bản thuộc trách nhiệm rà soát; kịp thời xử lý kết quả rà soát; tuân thủ trình tự rà soát”. Theo đó, tại Điều 143 Nghị định số 34/2016/NĐ-CP quy định 06 hình thức xử lý văn bản được rà soát, bao gồm: (1) Bãi bỏ toàn bộ hoặc một phần văn bản; (2) Thay thế văn bản; (3) Sửa đổi, bổ sung văn bản; (4) Ban hành văn bản mới; (5) Đình chỉ thi hành một phần hoặc toàn bộ nội dung văn bản; (6) Ngưng hiệu lực một phần hoặc toàn bộ văn bản.

Tài liệu hướng dẫn hệ thống hóa văn bản kỳ 2014-2018

TÀI LIỆU HƯỚNG DẪN TRIỂN KHAI NHIỆM VỤ HỆ THỐNG HÓA VĂN BẢN QPPL THỐNG NHẤT TRONG CẢ NƯỚC KỲ 2014-2018 (Kèm theo Công văn số 409/BTP-KTrVB ngày 02/02/2018 của Bộ Tư pháp)

Một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thi hành Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 và đề xuất, kiến nghị

Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 9 thông qua ngày 22/6/2015 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2016 (sau đây gọi tắt là Luật BHVBQPPL năm 2015). Sau khi được ban hành, Luật BHVBQPPL năm 2015 cơ bản đã kế thừa và sửa đổi, bổ sung, khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật BHVBQPPL năm 2008 và Luật BHVBQPPL của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân năm 2004. Tuy nhiên, sau hơn một năm thi hành, Luật BHVBQPPL năm 2015 đã bộ lộ một số hạn chế, bất cập gây khó khăn cho cơ quan áp dụng trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật.

Những vấn đề vướng mắc trong việc thi hành luật BHVBQPPL năm 2015 và Nghị định hướng dẫn thi hành

Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật là một trong những nhiệm vụ chiến lược, quan trọng của Đảng và Nhà nước ta trong lộ trình, bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, hội nhập kinh tế quốc tế và toàn cầu hoá hiện nay. Điều này đã được thể hiện tại Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020. Vì vậy, tăng cường năng lực xây dựng văn bản quy phạm pháp luật của các ngành, các cấp được Nhà nước Việt Nam xác định là một trong những nhiệm vụ quan trọng trong chương trình phát triển quốc gia và chính sách phát triển bền vững.

Lúng túng vì cụm từ “được luật giao”

Điều 30 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định “HĐND cấp huyện, cấp xã ban hành nghị quyết, UBND cấp huyện, cấp xã ban hành quyết định để quy định những vấn đề được luật giao”. Quy định tưởng như rất rõ, nhưng không ít địa phương lúng túng không hiểu cụm từ “được luật giao” và ngay trong công văn hướng dẫn của bộ quản lý ngành cũng quay về… quy chiếu điều luật.

Công văn số 4218/BTP-VĐCXDPL về trả lời một số quy định của Luật Ban hành văn bản QPPL 2015 và Nghị định 34/2016/NĐ-CP

Luật chạm nhau, xử thế nào?

(PLO) - Phiên tòa xử vụ tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ giữa công ty TNHH Thẩm mỹ Quốc tế Việt Hàn (TMV Việt Hàn - trụ sở tại số 5 Bình Thới, Q.11, TP.HCM) với hộ kinh doanh Việt Hàn (Spa Việt Hàn - 52C Nguyễn Bỉnh Khiêm, Q.1) vẫn chưa thể đi đến kết thúc mà đã phải hoãn lại giữa chừng. Sự va chạm giữa các văn bản quy phạm pháp luật trong vụ tranh chấp này là một câu chuyện khá nhức đầu.

Góp ý Dự thảo Luật Ban hành văn bản pháp luật Quy trình ban hành văn bản quy phạm pháp luật của UBND cấp huyện chưa được bảo đảm

Luật Ban hành văn bản QPPL của HĐND và UBND năm 2004 đã quy định chi tiết quy trình ban hành văn bản QPPL, nhưng trên thực tế việc áp dụng quy trình này vẫn chưa được thực hiện theo đúng quy định, dẫn đến nội dung văn bản QPPL thiếu tính khách quan, làm giảm tính pháp lý, nhất là việc ban hành văn bản QPPL thuộc thẩm quyền của UBND cấp huyện.

Tiếp tục trao đổi về khái niệm văn bản quy phạm pháp luật

Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) không phải là một khái niệm mới đối với các nhà nghiên cứu. Khái niệm này đã đượcđề cập đến trong nhiều công trình, bài viết khoa học đăng trên các tạp chí chuyên ngành[1]. Những công trình này đã làm rõ nhiều khía cạnh quan trọng của khái niệm VBQPPL.

Mấy vấn đề về dự án Luật ban hành văn bản pháp luật

Mặc dù đã qua nhiều phiên thảo luận ở các diễn đàn khác nhau, cho đến nay, xung quanh dự án Luật ban hành văn bản pháp luật cả về tên gọi của đạo luật và nhiều nội dung căn bản, quan trọng trong đó vẫn chưa được giải quyết trọn vẹn. Trong bài viết này, từ góc độ chuyên môn, xin nêu một số ý kiến góp phần làm rõ hơn những cơ sở lý luận cho việc giải quyết những vấn đề đang gây tranh cãi trong dự án luật.

Thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của chính quyền cấp huyện, cấp xã

Pháp luật là phương tiện chủ yếu để nhà nước quản lý xã hội. Vì vậy, ban hành văn bản pháp luật (VBPL) là hoạt động quan trọng hàng đầu của nhà nước. Hoạt động này được thực hiện bởi các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền trong bộ máy nhà nước. Dĩ nhiên, các cơ quan khác nhau có thẩm quyền ban hành văn bản khác nhau về nội dung, về tính chất, mức độ quan trọng của vấn đề cần quy định, về phạm vi không gian điều chỉnh…

Luật hết hiệu lực, văn bản hướng dẫn thi hành có còn hiệu lực?

Kể từ ngày 01/01/2015 rất nhiều văn bản luật có hiệu lực thi hành như: Luật Xây dựng, Luật Hôn nhân và Gia đình… Tuy nhiên các văn bản hướng dẫn thi hành các luật này thì chưa được Chính phủ và các bộ, ngành ban hành kịp thời đã gây không ít khó khăn cho các địa phương trong việc áp dụng văn bản. Trong khi chờ văn bản hướng dẫn mới thì liệu các văn bản hướng dẫn các luật cũ có được vận dụng để áp dụng giải quyết các vấn đề phát sinh theo luật mới hay không? Hay là phải chờ có văn bản hướng dẫn thì các địa phương, cơ quan chuyên môn mới được thực hiện?

Trường hợp nào mới được quy định hiệu lực trở về trước?

(PLO) - Thực tế, việc xử lý hành vi vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai cũng đầy phức tạp, kéo dài, chính quyền nhiều phen đau đầu, người dân thì mệt mỏi. Song, việc áp dụng pháp luật cũng không kém phần bất cập.

Những vướng mắc trong thẩm định văn bản quy phạm pháp luật

Mặc dù theo quy định hiện hành, Bộ Tư pháp có chức năng nhặt sạn, thẩm định các loại văn bản quy phạm pháp luật (QPPL) song thực tế, nhiều văn bản trái luật vẫn chưa được phát hiện kịp thời; nhiều trường hợp do báo chí phát hiện và nêu vấn đề trước. Số lượng văn bản quy phạm pháp luật bị tuýt còi khá nhiều, nhưng chưa có cá nhân, tổ chức nào bị xử lý...

Dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật Huyện, xã được ban hành văn bản nào?

Chính phủ đã trình UBTVQH dự án Luật Văn bản pháp luật thay cho dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật nhằm bảo đảm đúng tinh thần của Hiến pháp. Dẫu vậy, việc bỏ hai chữ quy phạm cũng không làm cho dự thảo Luật mới trở nên rõ ràng, minh bạch hơn khi cơ quan soạn thảo vẫn lúng túng trong việc định nghĩa thế nào là văn bản pháp luật. Phải làm rõ định nghĩa này mới có thể xác định rõ, ai, cơ quan nào có thẩm quyền ban hành văn bản pháp luật và ban hành văn bản dưới hình thức nào. Nhấn mạnh điều này, nhiều Ủy viên UBTVQH cũng cho rằng, trao thẩm quyền ban hành văn bản pháp luật cho chính quyền cấp huyện, cấp xã là cần thiết, tuy nhiên, cần quy định ngay trong Luật này phạm vi những vấn đề mà văn bản pháp luật của các cơ quan này được ban hành.

Dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật Nếu luyến tiếc mãi khái niệm quy phạm pháp luật thì hệ thống pháp luật còn phức tạp

​Dự án Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật được kỳ vọng sẽ là công cụ pháp lý làm cho hệ thống pháp luật trở nên thông thoáng, rõ ràng, minh bạch và hiệu quả hơn.